Een Bussums onderonsje: Elly Tamminga voor Kabouter speelgoed

Wat een vreemd gezicht, Sneeuwwitje en de zeven dwergen op moderne Haagse School meubeltjes! Ze werden daar op gezet door Elly Tamminga (1896 – 1983). Dat deed de kunstenares op een folder voor de Bussumse speelgoed- en kindermeubelfabriek Kabouter.¹ Waarom maakte juist Tamminga het meubilair voor de beroemde dwergen?

Ontmoeting van gelijkgezinden bij Kabouter

Elly Tamminga was een overtuigd socialist. Ze was lid van de Socialistische Kunstenaars Kring (SKK) en maakte illustraties voor de bladen De Fakkel en De Socialist.² Maar haar belangrijkste verdienste in de socialistische gelederen was het portretteren van Frank van der Goes (1859 – 1939) voor zijn zeventigste verjaardag. Dat was niet zomaar iemand, hij was namelijk een van de oprichters van de SDAP en de vertaler van Das Kapital van Marx. Naar deze twee prestaties wordt verwezen in de prent die Tamminga ook van hem maakte. Van der Goes heeft het embleem van de SDAP opgespeld en prominent in de boekenkast staat het hoofdwerk van Marx.

Zelf was Tamminga lid van de Bussumse tak van de SDAP.³ Misschien kwam de opdracht voor de Kabouter-folder wel uit deze lokale socialistische gelederen. De oprichter van Kabouter Speelgoed, Leendert Bouma (1892 – 1971), was namelijk ook lid van de Bussumse SDAP. Hij was lang actief voor de partij. In 1919 werd hij gemeenteraadslid en vanaf 1939 bekleedde hij de functie van wethouder. Bouma werd met name bekend door na de Tweede Wereldoorlog ruim driehonderd goedkope woningen te bouwen.⁴ Misschien vroeg hij zelf aan Tamminga om de folder te ontwerpen.⁵

Bijzonder drukwerk

De folder is bijzonder in het oeuvre van Tamminga. Ze maakte namelijk vooral: stillevens, figuurstudies, portretten, landschappen en illustraties voor bladen. De folder sluit wel helemaal aan bij haar unieke stijl: altijd figuratief en opgezet in grote kleurvlakken met dikke contouren. Soms gebruikt ze twee tinten van dezelfde kleur om diepte te suggereren. Dat is te zien aan de bolle wangen van de dwergen op de stoeltjes, maar ook aan haar eigen gezicht op haar zelfportret.

Toch is het wel gek om een sprookje uit 1812 weer te geven, tussen die vernieuwingen in meubeltjes en stijl! Was het idee daarachter enkel commercieel: een populair sprookje om de bijzondere Kabouter-meubeltjes te verkopen? Wellicht zag Tamminga in de vertolking van het volkssprookje in een gratis folder ook wel een manier om kunst bereikbaar te maken voor een groot publiek. Misschien kreeg het drukwerkje wel een tweede leven als kinderkamerdecoratie!⁶

---

---

1. De folder werd waarschijnlijk tussen 1929 en 1933 gedrukt. Groothandel Hausemann & Hötte betaalde namelijk in december 1929, april 1932 en augustus 1933 mee aan drukwerk.
2. A. de Haas, “Tamminga, Ella Henriëtte,” Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland, laatst gewijzigd: 25 november 2016, http://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/tamminga.
3. Rijksdienst voor Kunsthistorische Documentatie, archief Elly Tamminga [archiefnummer 0798], geen inventaris beschikbaar.
4. Eric de Ruijter, “Honderden trouwlustige paartjes onderdak: wethouder Bouma bouwt goedkope woningen in Bussum,” Bussums Historisch Tijdschrift 22 (2006), 37-39.
5. In het archief van Tamminga bevindt zich helaas geen correspondentie tussen de twee.
6. Ook Lou Loeber voelde zich aangetrokken tot sprookjes en kinderboeken. Deze goede vriendin van Tamminga maakte namelijk een tekening van Sneeuwwitje voor een onbekend project. Zij streefde er naar om kinderen te omringen met kunst. Ze illustreerde daartoe ook de dichtbundel Gouden Vlinders (1927) van Simon Franke. Désirée Koninkx, De Stijl van Lou Loeber (Kortenhoef: Kunst aan de Dijk, 2017), 36 en 74.